poniedziałek, 29 lipca 2013

Dmowski a socjalizm niepodległościowy

W książce Grzegorza Krzywca Szowinizm po polsku. Przypadek Romana Dmowskiego (1886-1905) czytamy o poprzedzającym Rewolucję stosunku nacjonalistów do rodzimych socjalistów. Jak wiemy, do 1905 r. gotowy był już plan eliminacji socjalistów z życia publicznego, a potem nastąpiły tzw. walki bratobójcze. Oto tekst:

Roman Dmowski a fizyczna eliminacja socjalistów.

W książce Grzegorza Krzywca, Szowinizm po polsku. Przypadek Romana Dmowskiego (1886-1905), czytamy:
W przededniu rewolucji 1905 r. Dmowski przystępował do rozgrywki z socjalistami z jednoznacznym planem politycznym. Na początku roku przedostał się pod zmienionym nazwiskiem do Królestwa, niczym komiwojażer kontrrewolucji, by […] przypieczętować nowy etap dla całego ruchu nacjonalistycznego na ziemiach polskich.

wtorek, 23 lipca 2013

O oświacie po upadku Powstania Styczniowego

Rusyfikacja i wzmocnienie podziału kastowego w Królestwie Polskim po upadku Powstania Styczniowego:

"W roku 1869 uległa likwidacji zamieniona na podrzędny uniwersytet rosyjski warszawska Szkoła Główna, w tymże roku nastąpiła też ostateczna rusyfikacja szkół średnich (uprzednio w 1866 roku część z nich skasowano). W 1872 przeprowadzono ogólną […] reformę szkolnictwa, która zlikwidowała ostatnie odrębne cechy systemu szkolnego Królestwa. Reforma ta jednocześnie wzmocniła reakcyjność i represyjność szkoły, a także zaostrzyła rygory selekcji społecznej. W jej to wyniku sformułowano sławetne zalecenia zmierzające do uwolnienia szkół średnich od dzieci stangretów, kucharzy, praczek, drobnych sklepikarzy i podobnych ludzi […]

wtorek, 16 lipca 2013

Polski Związek Ludowy

Słowo o postępowej organizacji wiejskiej - Polskim Związku Ludowym:

"Grono działaczy oświatowych skupionych wokół Stefana Juliana Brzezińskiego organizowało kursy, wykłady, wydawało broszury dla nauczycieli wiejskich, chcąc za ich pośrednictwem dotrzeć do mieszkańców wsi. Z tego postępowego ruchu oświatowego w roku 1904, na fali narastającego wrzenia rewolucyjnego, powstało pierwsze, działające nielegalnie w Królestwie Polskim ugrupowanie polityczne, reprezentujące interesy ludności wiejskiej – Polski Związek Ludowy.

niedziela, 14 lipca 2013

piątek, 12 lipca 2013

Represje władz carskich wobec ruchu ludowego

25 maja 1907 roku do redakcji "Zagonu" - organu prasowego Polskiego Związku Ludowego - wkracza policja i aresztuje wszystkich obecnych (37 czołowych działaczy PZL, m.in. Zygmunta Nowickiego, Wacława Piotrowskiego, Ludwika Sudę, Teofila Kurczaka i Stanisława Najmołę). Ostatni numer "Zagonu" ukazuje się 8 czerwca 1907 roku.

czwartek, 11 lipca 2013

Zjazd nauczycieli ludowych w Pilaszkowie

"Z inicjatywy pani Stefanii Sempołowskiej zostaje zwołany zjazd delegatów kół nauczycielskich z całej Kongresówki do Pilaszkowa pod Łowiczem, w szkole Stanisława Najmoły, na dzień 1 października 1905 r.

Na zjazd do Pilaszkowa przybyło ok. 35 nauczycieli. Uchwalona została deklaracja, w której nauczycielstwo solidaryzuje się z żądaniami ludu, ogłasza jawnie, że przystępuje do nauczania w szkołach ludowych wyłącznie w języku i duchu polskim. Na zjazd między innymi przybyli z Warszawy Wacław Sieroszewski, Ludwik Darkowski [Darowski?], Marian Bielecki […]

"To socjalista. Myślałem, że z niego anioł będzie."

Cytowaliśmy już fragment wspomnień Bolesława Drobnera o wiecu w Filharmonii Warszawskiej z 1905 roku. Na zebraniu przemawiał m.in. postępowy ksiądz Kajetan Izydor Wysłouch. Wiec w Filharmonii pojawia się w anegdocie działacza ludowego Teofila Kurczaka:

"W lecie 1904 roku pojechałem z żoną do Łowicza z kurczętami młodymi na sprzedaż. Zobaczyła nas gospodyni księdza.
- Po czemu? - pyta.
- Po 40 groszy za sztukę – odpowiedziałem.
- To za drogo – mówi.

środa, 10 lipca 2013

"Pierwsza awantura o szkołę polską"

Ze wspomnień Teofila Kurczaka, działacza ludowego - początek walki o polską szkołę na wsi:

"Załamanie się Rosjan i oddanie miasta Port-Artur spowodowało przegraną Rosji, a z tym oddech dla Polaków [Rosja walczyła wówczas z Japonią]. Rok 1905 zarysował się wielkimi zmianami. Walka o polski język w szkole, gminie i we wszelkiej administracji – oto żądania Polaków.

"Potępiam ustrój kapitalistyczny jako ustrój niechrześcijański"

We wspomnieniach socjalisty Bolesława Drobnera znajdujemy informację o przemówieniu księdza Kajetana Izydora Wysłoucha ("Antoniego Szecha") w początkach Rewolucji na ziemiach polskich. Kajetan Wysłouch był postępowym działaczem społecznym, ideologiem ruchu chłopskiego, twórcą programu nielegalnego Związku Młodej Polski Ludowej. Hierarchia kościelna krytycznie podchodziła do jego inicjatyw, próbowała go skłonić do zaprzestania działalności. W 1908 r. Wysłouch został wydalony z klasztoru w Nowym Mieście, zaraz potem wystąpił ze stanu duchownego.

wtorek, 9 lipca 2013

Polski Związek Ludowy a Edward Abramowski

W 1904 r., tuż przed wybuchem Rewolucji, powstaje postępowa organizacja chłopska - Polski Związek Ludowy. Działalność PZL inspirowana jest między innymi myślą socjalisty Edwarda Abramowskiego, teoretyka spółdzielczości:

"Istotny wpływ na ideologię Polskiego Związku Ludowego wywierał Edward Abramowski. Działacze PZL wydali w kwietniu 1905 r. popularną wówczas jego pracę pt. Zmowa powszechna przeciwko rządowi.

"Rolnik i robotnik są dziećmi jednej ojczyzny"

Fragment tekstu "Pług i młot" z pisma Polskiego Związku Ludowego pt. "Głos Gromadzki" (nr 4 z 1906 r.), mówiący o solidarności między pracownikami fabryk a chłopami i służbą folwarczną:

"Kiedy rewolucja uderzyła w swoje dzwony, aby do walki powołać każdą uciśnioną duszę, pierwszym, który stanął w szeregu, był robotnik fabryczny. On krwią zrosił ulice wszystkich miast i miasteczek, wszystkich osad […]

poniedziałek, 8 lipca 2013

Ożywienie polityczne chłopów - Polski Związek Ludowy

"Na skutek narastania ruchu rewolucyjnego w 1904 r. w Królestwie Polskim nastąpiło ożywienie polityczne chłopów. Jesienią 1904 r. chłopi żądali przywrócenia języka polskiego w szkole i gminie oraz odmawiali płacenia podatków. Pod wpływem tych wydarzeń grupa działaczy dawnego Koła Oświaty Ludowej ze Stefanem Julianem Brzezińskim, Wacławem Piotrowskim, Zygmuntem Nowickim, Ludwikiem Sudą, Karolem Klimkiem wraz z kilkoma wtajemniczonymi chłopami dnia 18.XI.1904 r. założyła tajną organizację pod nazwą Polski Związek Ludowy (PZL).

niedziela, 7 lipca 2013

PechaKucha, czyli pogawędka o Rewolucji

19 stycznia 2013 roku w klubie Bajkonur odbyła się 10 edycja imprezy PechaKucha. Czym jest PechaKucha? Tak piszą organizatorzy:
"To impreza organizowana w 650 miastach na całym świecie. Jej pomysłodawcami są architekci Astrid Klein i Mark Dytham z Klein Dytham Architecture w Tokio. To rodzaj nieformalnego spotkania, na którym zaprezentować może się każdy, kto ma coś ciekawego do powiedzenia - wiek, status zawodowy czy materialny są bez znaczenia - liczy się inwencja!
PechaKucha ma charakter otwarty i niekomercyjny, ma być okazją do spotkań ludzi twórczych, do pokazania ciekawych projektów szerszej publiczności i swobodnej wymiany myśli."

wtorek, 2 lipca 2013

Słowo o Franciszku Joachimiaku

W numerze 75 kwartalnika historycznego "Karta" pt. "Łódź czterech dekad" czytamy o Rewolucji 1905 roku. Opublikowano w nim fragmenty wspomnień Franciszka Joachimiaka, ale nie poinformowano kim jest ta osoba. Można się było domyślić, że w 1905 roku Franciszek był po prostu zrewolucjonizowanym robotnikiem.

Okazuje się, że w trakcie Rewolucji był w składzie zarządu dzielnicowego i aktywu Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy w dzielnicy Górna. Kierownikiem dzielnicy w 1905 roku był Stanisław "Andrzej" Pestkowski, a w 1906 r. Antoni Krajewski. Pozostałymi członkami zarządu i aktywu byli: N. Ogiński ("Niklowy"), Ciach ("Mały"), L. Ogiński ("Japończyk"), Julian Eberhard ("Góra", zamordowany przez bojówkę Narodowego Związku Robotniczego), Zofia Nürnberg ("Irena"), Zaręba ("Poeta"), Jan Kusociński ("Brodaty"), Stanisław Michalski i Stanisław Barański.

poniedziałek, 1 lipca 2013

O trudach działalności SDKPiL w Łodzi na początku Rewolucji 1905 roku

W roku 1904 r. liczne aresztowania niemal rozbiły Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy. Gdy zbliżał się rok 1905, w szeregach SDKPiL w Łodzi działało jedynie kilkadziesiąt osób. Gdy wybuchła Rewolucja, na przełomie stycznia i lutego 1905 r. partia liczyła już ok. 120 członków. We wspomnieniach działacza Stanisława Pestkowskiego czytamy o ciągłych kłopotach organizacyjnych partii: