Ożywienie polityczne chłopów - Polski Związek Ludowy

"Na skutek narastania ruchu rewolucyjnego w 1904 r. w Królestwie Polskim nastąpiło ożywienie polityczne chłopów. Jesienią 1904 r. chłopi żądali przywrócenia języka polskiego w szkole i gminie oraz odmawiali płacenia podatków. Pod wpływem tych wydarzeń grupa działaczy dawnego Koła Oświaty Ludowej ze Stefanem Julianem Brzezińskim, Wacławem Piotrowskim, Zygmuntem Nowickim, Ludwikiem Sudą, Karolem Klimkiem wraz z kilkoma wtajemniczonymi chłopami dnia 18.XI.1904 r. założyła tajną organizację pod nazwą Polski Związek Ludowy (PZL).

PZL […] wielką wagę przywiązywał do różnych akcji prasowo-wydawniczych. W początkach swej działalności zdołał wydać czternaście odezw wzywających chłopów do walki o prawa językowe na terenie gminy i szkoły elementarnej. 

Dnia 23.VI.1905 r. ukazał się pierwzy numer nielegalnego organu PZL pt. Głos Gromadzki. Redakcją tego pisma kierował Stefan Julian Brzeziński, a po jego aresztowaniu w grudniu 1905 r. i zesłaniu na Syberię prowadził ją inżynier Mieczysław Dębski.

Głos Gromadzki wychodził nieregularnie nieraz z długimi przerwami. Pierwszy numer […] drukowano na przestarzałej maszynie drukarskiej – pedałówce. Później wykorzystując osłabienie czujności policji tłoczono Głos Gromadzki w drukarniach legalnych.

Pomocy finansowej na wydawanie pisma udzielały PZL dwie czołowe działaczki dawnego Koła Oświaty Ludowej: Jadwiga Jahołkowska i Stefania Sempołowska."

Źródło: Zenon Kmiecik, "Prasa polska w rewolucji 1905-1907".

Ferdynand Ruszczyc, "Ziemia" (1898 r.)