środa, 30 października 2013

"Łagodny klimat Riviery"

W zbiorze wspomnień Łódzkie Barykady znajdujemy opowieść Józefa Kawczyńskiego o Łodzi przełomu lat 1904-1905:

"Nie zauważony przez portierów wszedłem na podwórze fabryki Steinerta położonej po parzystej stronie Piotrkowskiej, naprzeciw Czerwonej, w samym centrum fabrycznej Łodzi. Nie zauważony, ponieważ w portierni nie było żywego ducha. Nie było też nikogo w pobliżu, ani na pierwszym podwórzu, ani w przędzalni. Nie słyszałem także łoskotu maszyn. Gdzie ludzie? Przecież nie święto?

poniedziałek, 28 października 2013

Nabokov i Rewolucja

Ojciec pisarza Vladimira Nabokova, autora dwukrotnie zekranizowanej Lolity, był prawnikiem, publicystą i kryminologiem. W czasie Rewolucji 1905 roku opowiadał się za reformą systemu, udzielał się w Partii Konstytucyjno-Demokratycznej i był posłem pierwszej Dumy. Władimira Dmitrijewicza Nabokowa opisał jego syn w autobiografii pt. Pamięci, przemów:

niedziela, 13 października 2013

Dylemat idealistycznej elity

Tekst Gustawa Herlinga-Grudzińskiego Bój napowietrzny powstał jako komentarz do deklaracji twórców zrzeszonych w Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, ogłoszonej w dniu 14 czerwca 1947. Członkowie Związku zdecydowali w niej o niepublikowaniu w Polsce, opanowanej przez Sowiety własnych utworów dawnych i nowych. W Boju napowietrznym, Herling-Grudziński pisze nie tylko o etyce pisarskiej, ale mówi też o genezie polskiej inteligencji. Oto szczególnie ciekawy fragment, w którym autor nawiązuje do wydarzeń Rewolucji 1905 roku:

piątek, 11 października 2013

Praca na kolei ustaje

Rok 1905. Styczniowy strajk generalny w Łodzi - robotnicy przerywają pracę na dworcach kolejowych. Oto meldunki zatrudnionych tam osób.

"28 stycznia, g. 14.35. Zieleziński, kierownik parowozowni Łódź Kaliska zawiadomił: Dziś o pierwszej minut dwadzieścia kilkuset robotników przybyłych z miasta wtargnęło do parowozowni i warsztatów, w obecności mojej i podoficera żandarmerii rozpędzili robotników zatrzymali motor, wstrzymali dopływ wody i nie rabując rozeszli się, grożąc, że jeśli roboty będą odbywały się dalej, to siłą zmuszą do przerwania ich. Oczekuję zarządzenia.

czwartek, 10 października 2013

"Musiało dojść do wybuchu"

Kryzys i pogarszające się warunki pracy w przededniu Rewolucji:

"Kryzys gospodarczy dał się w Łodzi odczuć szczególnie silnie w latach 1904-1907. Jego skutki pogłębiła wojna japońsko-rosyjska. Linie kolejowe nieustannie blokował ruch transportów wojskowych zdążających na Daleki Wschód. Utrudniało to handel z Dalekim Wschodem. Ucierpiał na tym przede wszystkim przemysł bawełniany, gdyż przemysł wełniany ratował się zamówieniami dla wojska.

Na cytadeli jest szubienica

Wiersz Władysława Broniewskiego pt. Cytadela z tomu Nadzieja (1951 r.). Utwór mówi o bohaterach Rewolucji 1905 roku straconych na stokach Cytadeli Warszawskiej:

środa, 9 października 2013

Jednoczyć się bez różnicy religii i narodowości

Kolejny fragment listu otwartego Augusta Bebla, przywódcy niemieckiej socjaldemokracji, Do niemieckich robotników i robotnic w Królestwie Polskim i na Litwie z 9 kwietnia 1905 r.:

wtorek, 8 października 2013

Na jednych bohaterów przeznacza się pieniądze, na innych nie

Aleksandra Domańska w książce o rewolucjonistce międzywojnia, Helenie Kozłowskiej (Ulica cioci Oli), pisze o zmianach w polityce historycznej (żywi rozdają łaski swym umarłym, tworząc mody na nich i rankingi). Zastanawia się nad powstańcami i rewolucjonistami, których osadzano na Pawiaku czy w Cytadeli Warszawskiej. Oto fragment Ulicy cioci Oli:

poniedziałek, 7 października 2013

niedziela, 6 października 2013

Częstochowa. Strajk powszechny. Śmierć robotnika Zająca.

Oto świadectwo rozbicia strajku powszechnego w Częstochowie, zwołanego w ramach solidarności z walczącymi wówczas moskiewskimi robotnikami. Rozpoczęty 21 grudnia strajk polityczny w Moskwie przerodził się w trwające 9 dni walki barykadowe. W Częstochowie fabryki stanęły 27 grudnia, co spotkało się z dużym oporem władz. Fragment relacji z Czerwonego sztandaru, organu Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy:

piątek, 4 października 2013

Młotkiem w cara

Obrazek satyryczny o Rewolucji 1905 roku z amerykańskiego pisma The Philadelphia Inquirer, opublikowany 15 lipca 1905 r. Młot rewolucji bije cara Mikołaja II, by uświadomił sobie co jest niezbędne obywatelom i państwu: wolność, parlament i konstytucja. Na główce młotka widnieje napis: Łódź.

Bez względu na to, czy jesteście polskimi, rosyjskimi czy niemieckimi robotnikami

List otwarty Augusta Bebla, przywódcy niemieckiej socjaldemokracji, do niemieckich robotników i robotnic w Królestwie Polskim i na Litwie z 9 kwietnia 1905 r. Fragment:

"Niemieccy robotnicy i robotnice! Towarzysze i towarzyszki Wasze, polscy robotnicy i robotnice, walczą ciężko z rządem swego kraju i kapitalistami o zdobycie praw obywatelskich i ludzkich.

czwartek, 3 października 2013

W Łodzi rządzili robotnicy

Fragment powieści Andrzeja Struga Dzieje jednego pocisku. Słowo o pewnej knajpie z Łodzi:

"Na jednym z rogów ulicy Wólczańskiej w mieście Łodzi jest restauracja braci Jerke. Bracia żyją z tkaczy od Drajera, którzy tam spuszczają swoje krwawo zapracowane pieniądze, bawią się, jedzą, piją, kłócą się i politykują. Trzy brudne salki zapełniają się natychmiast, jak tylko gwizdek fabryczny rozpuści lud na fajrant […] Nikt tam «porządniejszy» nie zabłądzi – robotnicy są tu u siebie […]

środa, 2 października 2013

W pomroce hańby - nekrolog wyzyskiwacza

30 września 1905 roku bojowcy Polskiej Partii Socjalistycznej, Adolf Szulc i Stefan Jędras, zastrzelili fabrykanta Juliusza Kunitzera. Jak wiemy z relacji Franciszka Joachimiaka, Kunitzer okrutnie traktował robotników. Wiemy, że wzywał wojsko do tłumienia strajków. Oto treść broszury pt. W pomroce hańby. Nekrolog wyzyskiwacza, kolportowanej przez PPS po śmierci fabrykanta: