Ostatni prezydent międzywojennej Łodzi

We wstępie do książki „Piłsudski jakim go znałem” Leona Wasilewskiego, prof. Andrzej Friszke cytuje wspomnienia Jana Kwapińskiego z czasów Rewolucji 1905 roku. Jan Kwapiński (właśc. Piotr Chałupka) był działaczem Polskiej Partii Socjalistycznej, członkiem Organizacji Bojowej, uczestniczył m.in. w akcji pod Rogowem; uczestnik wojny polsko-bolszewickiej; w latach 1922-1930 poseł na Sejm; od 1939 roku prezydent miasta Łodzi; 1940-1941 więzień NKWD; 1943-1944 - minister i wicepremier rządu emigracyjnego w Londynie.

"W PPS w codziennej działalności budowała się płaszczyzna porozumienia i wspólnoty inteligentów z robotnikami, a w działalności Organizacji Bojowej miało to znaczenie szczególne, wszyscy bowiem w perspektywie ryzykowali życie lub wieloletnie więzienie. Warto oddać głos jednemu z młodych robotników, który tak wspominał szkołę bojową w Krakowie:

«Uczestników było 18. […] Po rozlokowaniu przystąpiono do wykładów, poprzedzonych konferencją wstępną, na której „Ziuk” [Piłsudski] w ogólnych zarysach zobrazował położenie polityczne kraju i cel naszego szkolenia. Profesorami naszymi byli: tow. „Barnaba” (Jaxa-Rożen), tow. „Paweł” (Mieczysław Dąbkowski) i inni. Większość wykładów teoretycznych odbywała się przy pomocy manuskryptów.

„Barnaba” poświęcał nam najwięcej czasu i wykładał na tematy: 1) armia rosyjska pod względem uzbrojenia i umundurowania, 2) musztra, 3) ćwiczenia z bronią krótką i długą, 4) znajomość systemów broni i ich psucia, 5) niszczenie telefonów, telegrafów i środków komunikacji, 6) ćwiczenia w rzucaniu pocisków ręcznych itp.

„Paweł” wykładał nam z dziedziny wszelkich materiałów wybuchowych. Poza tym ogromną uwagę zwracano na znajomość topografii. Wykładano nam również anatomię […] Wieczorami bywaliśmy na „czarnej” w tak zwanej „secesji”. Tam też spotykała się emigracja z Królestwa. Stałym bywalcem „secesji” był obecny generał Sosnkowski, który skończył przede mną szkołę i czekał na przydział […]

Po egzaminach odbyła się pożegnalna wieczerza w obecności już nieżyjącego Mańkowskiego, Rożena, Piłsudskiego, Arciszewskiego, który przed paru dniami wydostał się z więzienia pruskiego […] Miałem wówczas lat 20. Zaopatrzywszy się w fałszywy paszport wyruszyłem na „robotę” w pierwszych dniach marca 1906 roku do Warszawy»."

Źródło: Leon Wasilewski, „Piłsudski jakim go znałem”, Warszawa 2013, s. 35-36.

Czerwiec 1939 roku. Jubileusz Łódzkiego Klubu Sportowego.
Na trybunie stoją od lewej: generał Franciszek Dindorf-Ankowicz, prezydent Łodzi Jan Kwapiński, prezes Łódzkiego Klubu Sportowego Józef Wolczyński, wojewoda łódzki Henryk Józewski.
Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.