Kazimierz Sosnkowski

Kazimierz Sosnkowski - szef sztabu I Brygady Legionów Polskich, Minister Spraw Wojskowych w II RP i Wódz Naczelny Wojska Polskiego w latach 1943–1944 – rozpoczął swoją polityczno-wojskową działalności w Polskiej Partii Socjalistycznej, w przededniu Rewolucji 1905 roku. We wstępie do wspomnień Sosnkowskiego pt. Cieniom września, czytamy o jego zaangażowaniu w Organizację Bojową PPS i posłużeniu się tym doświadczeniem w tworzeniu Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego, z których to organizacji wyłoniły się następnie Legiony Polskie i Polska Organizacja Wojskowa (POW):

"Kazimierz Sosnkowski, urodzony w Warszawie 19 listopada 1885 r., ukończył osiem klas 5 gimnazjum rosyjskiego. Podejrzenie władz carskich o przynależność do tajnego kółka samokształceniowego uniemożliwia mu uzyskanie matury w Warszawie. Po przeniesieniu się do Petersburga kończy w [...] 12 gimnazjum klasycznym naukę ze złotym medalem. Zetknięcie się w majątku Aleksandra Świętochowskiego w Brzezinach pod Warszawą z Józefem Piłsudskim nasuwa mu myśl wstąpienia do Polskiej Partii Socjalistycznej. Sosnkowski zdaje egzamin konkursowy na Politechnikę Warszawską, jednak strajk szkolny [w roku 1905 – przyp. red.] i w jego następstwie zamknięcie uczelni kierują niedoszłego studenta ku działalności politycznej. Wstępuje do PPS.

Niebawem, bo w końcu 1905 r., otrzymuje zadanie zorganizowania w środowiskach pepesowskich w Niemczech i Austrii zbiórki pieniężnej na walkę rewolucyjną PPS w kraju [...] fascynacja ideą zbrojnej walki o niepodległość prowadzi dwudziestoletniego zaledwie działacza na lwowskim zjeździe PPS w lutym 1906 r. na stronę Piłsudskiego [w 1906 r. nastąpił rozłam w PPS, w wyniku którego wyłoniły się dwie organizacje: PPS-Lewica i PPS-Frakcja Rewolucyjna; wspomniany zjazd PPS odbył się de facto w Wiedniu – przyp. red.]. Wkrótce przeprowadza z nim w Krakowie zasadniczą rozmowę, w której rezultacie wstępuje do Organizacji Bojowej PPS i po ukończeniu szkoły bojowej wyjeżdża wczesną wiosną 1906 r. do Królestwa [Polskiego]. Tam obejmuje eksponowaną – jak na swój wiek i staż partyjny – funkcję zastępcy, a następnie komendanta okręgu warszawskiego Organizacji Bojowej [...] Jest czerwiec 1906 r. Wbrew oczekiwaniom rewolucja nie tylko nie rozwija się, lecz cofa się stopniowo. Ułatwia to [carskiej] Ochranie dekonspirację Sosnkowskiego, co zmusza Piłsudskiego do wycofania go do Radomia, stamtąd zaś do Zagłębia Dąbrowskiego. W obu tych okręgach Sosnkowski pełni kolejno funkcję komendanta.

Na początku 1907 r. Sosnkowski postanawia wrócić na szkolną ławę i [...] podejmuje studia na Politechnice Lwowskiej. Równocześnie powraca do działalności polityczno-wojskowej. Zdecydowany punkt ciężkości – za radą Piłsudskiego – kładzie jednak na wojskowy aspekt działalności. Tworzy i prowadzi szkołę Organizacji Bojowej PPS i organizuje kółka studenckie, by pozyskać stronników dla przyszłych poczynań, które charakteryzuje odrzucenie szyldu PPS i całkowita koncentracja na szkoleniu kadr wojskowych [...] W 1908 r. ocenia Sosnkowski sytuację jako dojrzałą do utworzenia Związku Walki Czynnej (ZWC). Celem tej tajnej organizacji wojskowej ma być przygotowanie kadr wyszkolonych wojskowo do podjęcia walki o niepodległość Polski [...] W celu rozwinięcia działalności na szerszą skalę na bazie ZWC powstaje wiosną 1910 r. Związek Strzelecki [...]:

Źródło: Przedmowa Andrzeja Rzepniewskiego do książki Cieniom września Kazimierza Sosnkowskiego, Warszawa 1988, s. 5-6.

Legiony Polskie.
Józef Piłsudski przebywa ze sztabem w Kielcach. 1914 rok.
Na zdjęciu Kazimierz Sosnkowski.
Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.