Zajścia w Ćmielowie

Raport policyjny dla Departamentu Policji w Petersburgu w sprawie manifestacji i zajść w Ćmielowie z 16 listopada 1904 roku. Związany jest z wydarzeniami na placu Grzybowskim z 13 listopada tegoż roku:

14 listopada 1904 r.* w Brzóstowie, w odległości jednej wiorsty* od Ćmielowa, zebrali się po drugiej zmianie robotnicy fabryki porcelany w Ćmielowie. Było około 500 osób*. Zapalili pochodnię, podnieśli czerwony sztandar i manifestując przeszli do osady Ćmielów, śpiewając po drodze bliżej nie rozpoznane zakazane pieśni. 

W pobliżu osady zgasili pochodnię i dalej szli wzdłuż głównej ulicy osady pod sztandarem, śpiewając i strzelając na wiwat z rewolwerów. Podczas próby zatrzymania robotników przez stójkowego Afanasjewa obok domu, w którym zamieszkiwał, wywiązała się bójka. Rzucano kamieniami w Afanasjewa oraz do okien domu, w którym mieszkał, z tłumu padły strzały z rewolwerów. Stójkowy Ukrył się, a w domu policjanta wybito szyby. Po tym incydencie tłum spokojnie się rozszedł, robotnicy wrócili do domów. 

Nastroje mieszkańców nieprzychylne władzy. Podczas śledztwa żaden z pięciu zapytanych miejscowych obywateli nie chciał wskazać nazwisk uczestniczących w marszu robotników oraz słów śpiewanych przez nich pieśni.

- Tajny raport sporządził płk Koch, naczelnik Zarządu Żandarmerii dla powiatów opatowskiego, sandomierskiego, iłżeckiego w guberni radomskiej.

Przepisał dr Tomasz Karbowniczek, z języka rosyjskiego tłumaczył Jerzy Pająk.

Przypisy:

• 14 listopada 1904 r. - chodzi o datę 27 listopada – T.K.
• Jedna wiorsta = 1,06 km – T.K.
• Ok. 500 osób - Różne źródła podają od 100 do 500 uczestników, zob. S. Kalabiński, F. Tych, Czwarte powstanie czy pierwsza rewolucja. Lata 1905-1907 na ziemiach polskich, Warszawa 1969, s. 56, według J. Pająk, Konspiracyjne życie w Staropolskim Okręgu Przemysłowym. Baza społeczna, przejawy, zasięg oddziaływania sił politycznych 1882-1904, Kielce 1994, s. 169. było 100 manifestantów – T.K.

Źródło: Aneks nr 3, [w:] J. Pająk, Organizacje bojowe partii politycznych w Królestwie Polskim 1904-1911, Warszawa 1985, s. 221-222.

Patrz też:

• Ostrowiec Świętokrzyski. Rok 1904.

Znaczek pocztowy z 1980 r., ciekawy w kontekście
pierwszej "Solidarności".